Skansen Rzeki Pilicy - Tomaszów Mazowiecki

Skansen Rzeki Pilicy

Skansen rzeki Pilicy jest w zasadzie pierwszym muzeum w Polsce na wolnym powietrzu poświęconym rzece. Powstał i działa od ponad 20 lat wciąż realizując swoje główne założenie jakim jest tworzenie placówki żywej, w której przyrodę i historię rzeki oraz przestrzeń kulturową, jaką ona wytworzyła, można poznawać wszystkimi zmysłami. Dzięki takiej postawie wiele eksponatów mogło otrzymać tu „drugie życie”. Z początku Skansen pełnił funkcję muzeum społecznego, ale od 19 kwietnia 2005 roku jest samorządową instytucją kultury. Teraz podlega Urzędowi Miasta w Tomaszowie Mazowieckim.

Młynarstwo wodne w dorzeczu Pilicy

W latach 1998-2000 drewniany młyn wodny został przeniesiony ze wsi Kuźnica Żerechowska do Skansenu. Jest on teraz najważniejszym elementem ekspozycji zatytułowanej „Młynarstwo wodne w dorzeczu Pilicy”. W pobliżu młyna w galerii można podziwiać ponad 30 kamieni młyńskich, które pochodzą z nieistniejących już młynów z dorzecza Pilicy. Poza tymi fizycznymi formami zobrazowania historii młynarstwa znajdziemy również ekspozycje poświęconą tradycjom młynarstwa wodnego w dorzeczu Pilicy. Jej kluczowym elementem są ruchome modele młynów umożliwiające prostsze wyobrażenie mechanizmów działających w tych potężnych obiektach.

Rzeka skrywa w sobie wiele historii i nieodgadnionych zagadek. To z jej strumieni pochodzą pilickie militaria zgromadzone w „Wojennych trofeach Pilicy”. W większości zostały wydobyte z rzeki bądź znalezione na terenach nadpilickich. Wśród wielu niezwykłych eksponatów jest jeden cieszący się wciąż rosnącym zainteresowaniem. jedyny na świecie eksperymentalny, opancerzony ciągnik artyleryjski Luftwaffe na podwoziu SdKfz 8, nazywany potocznie „Lufcikiem”. W Pilicy przebywał aż do 1999 roku kiedy to został spowrotem wyłowiony na powierzchnie. To nie wszystkie smaczki zgromadzone dla fanów militariów wojennych. Powstała ekspozycja zatytułowana „Fortyfikacje Linii Pilicy”. W plenerze można podziwiać zrekonstruowaną niemiecką transzeję z 1944 roku oraz żelbetowy schron typu Tobruk. 31-tonowy schron został do skansenu przeniesiony z odległej o 30 km od Tomaszowa Mazowieckiego wsi Włodzimierzów k/Sulejowa.

Pamiątka po dawnej Spale

Spała to nadpilicka miejscowość, pamiętająca wiele intrygujących, historycznych wydarzeń. W Skansenie można oglądać obiekty pochodzące z tej miejscowości. Spora część eksponowanych tu pamiątek pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Były to czasy kiedy pełniła głównie funkcje carskich rezydencji. Znajdziemy tu carską toaletę, dwa ozdobne słupki z jednej z bram wjazdowych do Spały oraz dwa słupki z parkanu ogradzającego niegdyś spalską rezydencję. Ostatnią w chronologii pojawienia się w zbiorze spalskich pamiątek jest wartownia. Była ona niegdyś w pobliżu bram wjazdowych do rezydencji prezydenckiej w Spale w okresie II Rzeczpospolitej.

Skansen Rzeki Pilicy ma kilka swoich perełek. Jedną z nich z pewnością jest budynek poczekalni kolejowej z przystanku Czarnocin. Został uratowany od kompletnej ruiny dzięki władzom Samorządowym Tomaszowa Mazowieckiego oraz staraniom Skansenu Rzeki Pilicy. Ale warto rozpocząć od zobrazowania czym właściwie jest i był budynek poczekalni kolejowej. Jest to drewniany, misternie zrobiony obiekt powstały w roku 1896. Został stworzony specjalnie na Wszechrosyjską Wystawę Przemysłowo-artystyczną jako pawilon ekspozycyjny Dyrekcji Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Odbywała się w Niżnym Nowogrodzie a po jej zakończeniu w 1897 roku pawilon ten został zdemontowany i przewieziony na trasę Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Przez lata budynek podupadał aż trafił we wcześniej wspomniane ręce władz samorządowych i Skansenu. Rezultatem tej współpracy była decyzja o przeniesieniu budynku tej poczekalni do Tomaszowa Mazowieckiego i jej odbudowie w Skansenie Rzeki Pilicy, gdzie zyskał nowe życie.

Wydarzenia w Skansenie Rzeki Pilicy

Jedną z ciekawszych tradycji w Skansenie jest odtwarzanie wydarzeń, które miały miejsce nad Pilicą i były z nią ściśle związane. Można było podziwiać tu wiele inscenizacji przykładowo:
„Pojmanie pilickich szmuglerów” (2004), „Styczeń 1945 nad Pilicą” (2005), „Obrona Niebieskich Źródeł” (2005 i 2006), „Forsowanie Linii Pilicy” (2006), „Kino frontowe – Linia Pilicy 1944” (2006), „Pilickie Verdun” (2007), „Wrzesień 1939 – epizod nadpilicki” (2007), „Przełamanie Linii Pilicy” (2008) „Wrzesień 1939. Inowłódz-Dęborzeczka” (2008), „W nadpilickich okopach-zima 1915” (2009), „ Pilicki epizod bitwy tomaszowskiej. Wrzesień 1939” (2009), „Na pilickiej rubieży. Styczeń 1945” (2010), „Budziszyn 1945” (2010), „Na przedpolach Tomaszowa – Wrzesień 1939” (2010).