Scenograf – Kto to jest i co robi?

Spis treści

Wybierając się na spektakl teatralny, zwracamy uwagę nie tylko na samą grę aktorów. Nie mniej ważne są kostiumy oraz scenografia, czyli oprawa plastyczna i architektoniczna sceny. Przygotowaniem tego tła zajmuje się scenograf. Jak wygląda praca scenografa i czy można go spotkać jedynie w teatrze?

Kim jest scenograf?

Scenograf to osoba, która zajmuje się przygotowaniem oprawy plastycznej i architektonicznej, która jest potrzebna do danego spektaklu teatralnego, filmu lub serialu. Wszystko to, co widzimy na ekranie lub scenie, jest właśnie dziełem rąk takiego artysty (pomijając oczywiście elementy, które zostały wygenerowane komputerowo). Dopasowane do klimatu sztuki dekoracje pozwalają wprowadzić widza w historię i odczuwać jeszcze pełniej to, co rozgrywa się na scenie.

Jak już wspomnieliśmy, scenograf nie jest zawodem typowo teatralnym. Profesjonalne ekipy pracują również na planach filmowych i telewizyjnych. Mogłoby się wydawać, że coraz większą rolę w tworzeniu oprawy odgrywają komputerowe symulacje i jest w tym sporo prawdy. Często ze względów logistycznych lub finansowych producenci decydują się na wykreowanie wirtualnego świata dla swoich historii. Tym bardziej więc tradycyjna scenografia jest obecnie bardzo doceniana. Jako przykład można wymienić jeden z najpopularniejszych seriali XXI wieku – „Grę o tron”. Ekipa filmowa odwiedziła wiele europejskich krajów, aby telewidz mógł podziwiać rzeczywiste lokalizacje, które w niesamowity sposób dostosowano do świata przedstawionego w tej produkcji.

Scenograf pracuje również przy realizacji dużych wydarzeń muzycznych. Wielu artystów stara się zapewnić swoim fanom nie tylko akustyczne doznania, lecz także uczynić z koncertu niepowtarzalne widowisko. Końcowy efekt wizualny jest możliwy dzięki ścisłej współpracy scenografa ze specjalistami od oświetlenia, dźwięku i choreografii.

Jak zostać scenografem?

Zawód scenografa jest tak stary, jak sam teatr. Za pierwszego twórcę scenicznych dekoracji uznaje się Agatarchosa z Samos (V w.p.n.e.). Jego praca różniła się jednak od współczesnych zadań wykonywanych przez współczesnych scenografów. Agatarchos był bowiem malarzem i właśnie tego typu dekoracje tworzył, aby uświetnić sztuki starożytnego mistrza Ajschylosa.

Dzisiaj najprostszą drogą do zostania scenografem jest ukończenie studiów na kierunku scenografia. Kształcenie takie realizują akademie sztuk pięknych oraz uczelnie artystyczne. W zależności od oferty wybranej szkoły, można rozpocząć naukę na studiach jednolitych (5 lat studiów zakończonych uzyskaniem tytułu magistra) lub niejednolitych (3 lata studiów licencjackich oraz 2 lata studiów magisterskich). Proces rekrutacji różni się w zależności od uczelni, ale warto pamiętać, że w przypadku zawodów artystycznych ważny jest nie tyle wynik egzaminu maturalnego, ile złożenie teczki ze swoimi pracami oraz pomyślne przejście egzaminów wstępnych. Studia to także doskonały czas na rozwijanie swoich umiejętności poza murami uczelni. Warto zdobywać doświadczenie na stażach i angażować się w różnego rodzaju projekty artystyczne.

Jak wygląda praca scenografa w teatrze?

Praca scenografa składa się z kilku etapów i wymaga ścisłej kooperacji z innymi osobami zaangażowanymi w dane przedsięwzięcie. Najważniejszą z nich jest reżyser spektaklu. To w dużej mierze od jego wizji zależy finalny efekt. Po opracowaniu wstępnej koncepcji i poznaniu oczekiwań reżysera, scenograf musi zapoznać się z miejscem, w którym będzie wystawiana sztuka teatralna. Dlaczego jest to takie ważne? Każda scena ma swoje ograniczone zasoby dotyczące, chociażby dostępnej przestrzeni. Dekoracje muszą idealnie się w niej mieścić i jednocześnie nie odbierać miejsca aktorom. Bardzo ważne jest również oświetlenie.

Kolejnym etapem tworzenia scenografii jest opracowanie projektu – w wersji papierowej lub komputerowej. Podczas tego procesu ważne jest uwzględnienie kwestii praktycznych, takich jak dostępność materiałów, łatwy montaż i demontaż dekoracji, ich wytrzymałość oraz możliwość wprowadzenia ewentualnych poprawek. Cała koncepcja musi być również dopasowana do klimatu sztuki i do wieku odbiorców.

Praca scenografa nie kończy się na oddaniu gotowego projektu. Autor dekoracji często uczestniczy w ich tworzeniu i nadzoruje pracę podwykonawców. Niejednokrotnie scenograf bierze udział w próbach, aby korygować ewentualne błędy i nanosić drobne udoskonalenia. Z tego powodu praca scenografa nie może być wykonywana w pełni zdalnie, bez konieczności przemieszczania się pomiędzy teatrami lub salami widowiskowymi.

Znani polscy autorzy scenografii

Scenograf nie jest zwykle najgłośniejszym nazwiskiem podczas premiery spektaklu. Pewnie wiele osób nie jest w stanie wymienić żadnej osoby, która zajmuje się zawodowym tworzeniem dekoracji. Warto więc poznać kilka ważnych osobistości, które swoją działalnością przyczyniły się do uświetnienia polskiego i zagranicznego teatru i telewizji. Oto kilku najsłynniejszych polskich scenografów.

Pionierem polskiej scenografii był Antoni Smuglewicz. Podczas swojej kariery zawodowej współpracował m.in. z Wojciechem Bogusławskim, który był odpowiedzialny za takie sztuki jak „Mieszczki modne”, „Ślub modny”, czy „Fraskatanka”. Podkreślał on, jak dużą rolę odgrywa odpowiednia oprawa plastyczna, dostosowana do klimatu sztuki oraz realiów historycznych, w jakich została osadzona.

Dwudziestolecie międzywojenne to rozkwit sztuki filmowej. Naturalne jest więc to, że w tym czasie zasłynęło wielu scenografów interesujących się właśnie filmem. Jednymi z najbardziej rozsławionych są Jacek Rotmil i Stefan Norris, którzy opracowali dekoracje do ponad 200 produkcji polskich i niemieckich. Przenosząc się do czasów współczesnych, warto wspomnieć o Allanie Starskim, który współpracował m.in. z Romanem Polańskich i Stevenem Spielbergiem, Tadeuszu Kosarewiczu, który stworzył m.in. scenografię do „Ziemi obiecanej” w reżyserii Andrzeja Wajdy, czy Andrzeju Halińskim, którego specjalnością są dekoracje do filmów historycznych.

Praca scenografa – podsumowanie

Scenograf to osoba, która tworząc dekoracje do przedstawień teatralnych, filmów i produkcji telewizyjnych, ściśle współpracuje z reżyserem, kostiumografem i innymi osobami zaangażowanymi w proces twórczy. Największe szanse na zostanie scenografem mają osoby obdarzone dużą wrażliwością na sztukę i zmysłem estetycznym. Tworzenie dekoracji to wieloetapowy proces, który wymaga nie tylko umiejętności plastycznych, lecz także logicznego myślenia, rozwiązywania sytuacji kryzysowych oraz rozsądnego zagospodarowania przestrzeni i wykorzystania dostępnych zasobów.

Site Footer