Poezja śpiewana to bardzo szeroko określony gatunek słowno-muzyczny oparty na wierszu lub tekście poetyckim wysokiej próby. Nazwę spopularyzował krytyk muzyczny oraz językoznawca Andrzej „Ibis” Wróblewski. Muzyka towarzysząca słowom podkreśla przekaz i najczęściej ma charakter akustyczny, wprowadzając słuchaczy w melancholijny nastrój. Instrumenty akompaniujące utworom lirycznym to najczęściej gitara akustyczna, fortepian, akordeon i instrumenty smyczkowe. Co istotne, tekst piosenki nie jest tworzony z myślą o wykorzystywaniu go w muzyce.
Spis treści
- Poezja śpiewana – źródła historyczne
- Poezja śpiewana w Polsce
- Polscy wykonawcy poezji śpiewanej
- Grzegorz Turnau
- Stare Dobre Małżeństwo
- Raz Dwa Trzy
- Michał Bajor
- Przemysław Gintrowski
Poezja śpiewana ma zatem swoistą bazę w tekście, a nie w melodii. W przypadku piosenki poetyckiej, która często jest mylona z poezją śpiewaną, tekst jest pisany na zamówienie wykonawcy. Każdy utwór słowno-muzyczny tego gatunku charakteryzuje bogata interpretacja. Bliska gatunkowi poezji śpiewanej jest piosenka aktorska, a także piosenka studencka i piosenka turystyczna. Są one wobec siebie komplementarne, a z powodu częstego przenika się tych gatunków, ich nazwy są błędnie używane w sposób zamienny.
Poezja śpiewana – źródła historyczne
Pierwsze ślady poezji śpiewanej sięgają czasów antycznych (ok 900-700 p.n.e.). Wtedy to pieśniarze, zwani Aojdami, wykonywali kompozycje opisujące losy bohaterów i herosów przy dźwiękach kitary lub formingi – dawnych instrumentów strunowych. Aojdowie swoimi występami uświetniali święta i uczty na dworach władców. Według starożytnych Greków najsławniejszym aojdą był Homer. W Rzymie natomiast, poezja występowała jedynie w formie recytowanej.
Poezja śpiewana w Polsce
Poezja śpiewana jest terminem silnie zakorzenionym w polskiej kulturze muzycznej, o czym świadczy duża liczba wykonawców tego gatunku. Artyści z całej polski dzielą się swoją twórczością na licznych festiwalach, jakim jest na przykład Ogólnopolski Konkurs Piosenki Artystycznej „O Złote Koło Młyńskie”, który do 2009 roku nosił nazwę Ogólnopolski Konkurs Piosenki Poetyckiej. Przeglądy poezji śpiewanej to doskonałe miejsce, aby pochwalić się swoją twórczością lub interpretacją utworów, co dla wielu wykonawców było przepustką do kariery. W Polsce poezja śpiewana znana jest także pod nazwą „Kraina Łagodności„. Taka nazwa nadana została emitowanemu cyklicznie programowi w TVP1, audycji muzycznej, a także nazwę taką nosił Zlot i Festiwal „W Krainie Łagodności”. Nazwa zaczerpnięta została z piosenki „Pieśń łagodnych” autorstwa Wojtka Belona. Wszystkie przedsięwzięcia pod tą nazwą miały na celu popularyzowanie piosenki literackiej i poezji śpiewanej.
Polscy wykonawcy poezji śpiewanej
Dużym problemem w muzyce rozrywkowej są teksty, które nie niosą ze sobą głębszej treści lub są po prostu o niczym. Najpopularniejszym tematem muzyki popularnej jest miłość, co może być uznane za banał. Jednak odpowiednie ubranie prostych myśli w piękne słowa i trafne porównania, nadają tekstom większą wartość. Niekiedy teksty piosenek rockowych oraz z gatunku soul mogą być uznane za poezję śpiewaną. Znawcy muzyki kwestionują jednak przynależność tej muzyki do gatunku poezji śpiewanej. Poniżej przedstawiamy listę największych artystów reprezentujących gatunek w czystej postaci.
Grzegorz Turnau
Kariera Grzegorza Turnaua zaczęła się w 1984 roku wygraną dwudziestego Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie. Po finałowym koncercie siedemnastoletni wtedy zwycięzca został zaproszony do Piwnicy pod Baranami, aby wystąpił gościnnie w programie kabaretu, co było nie lada sensacją. Pierwszy występ w „Piwnicy” sprawił, że pozostał w niej na długo, a rozdział ten najbardziej ukształtował go jako artystę. Grzegorz Turnau na początku swojej kariery był porównywany do Marka Grechuty, którego artysta bardzo cenił. Znaczącą rolę w karierze Turnaua odegrała kompozycja do prologu „Nowego Wyzwolenia” Stanisława Ignacego Witkiewicza. Grzegorz Turnau jest znakomitym pianistą, kompozytorem i jednocześnie autorem słów wielu tekstów. Sam artysta zastrzega jednak, że nie czuje się poetą i ma większe zaufanie do uznanych autorów, jak na przykład Michał Zabłocki. Wśród największych hitów tego autora jest piosenka „Naprawdę nie dzieje się nic”. Piosenka ta przez długi czas była na Krakowskiej Liście Przebojów. Wśród nieżyjących już poetów, po których teksty sięgał artysta są między innymi Krzysztof Kamil-Baczyński, Bolesław Leśmian czy Konstanty Idefons- Gałczyński. Grzegorz Turnau w swojej twórczości często nawiązuje do dokonań Jana Kantego Pawluśkiewicza i Marka Grechuty. W utworach Turnaua muzyka pełniła ogromne znaczenie. Do najbardziej znanych utworów należą: „Znów wędrujemy”, „Cichosza”, „Między ciszą a ciszą”, „Bracka” czy „Liryka, liryka”. Grzegorz Turnau został wyróżniony za swoją twórczość Fryderykami, Wiktorami, medalem Gloria Artis i Złotym Krzyżem Zasługi.
Stare Dobre Małżeństwo
To jeden z najbardziej rozpoznawalnych zespołów propagujących poezję śpiewaną. Utwory słowno-muzyczne wykonywane przez duet Krzysztofa Myszkowskiego i Andrzeja Sidorowicza były doceniane już za ich czasów licealnych. Pierwsze sukcesy odnotowali na Festiwalu Piosenki Studenckiej w Krakowie, gdzie zostali docenieni przez samego Wojtka Belona z Wolnej Grupy Bukowina. Krzysztof Myszkowski, który jest liderem zespołu zachwycił się twórczością Edwarda Stachury, która na zawsze odmieniła jego życie. Artysta chętnie korzysta z tekstów Bolesława Leśmiana, Wojtka Belona, Adama Ziemianina, Jana Rybowicza i wielu innych wielkich poetów. Stare Dobre Małżeństwo znane jest nie tylko z poezji śpiewanej, ale także ich miłości do Bieszczad, które często są tematem ich piosenek. Wśród najsłynniejszych utworów Starego Dobrego Małżeństwa są „Bieszczadzkie Anioły”, „Majster Bieda” , „Czarny blues o czwartej nad ranem” czy „Cudne Manowce”. Ich piosenki często są śpiewane na rajdach, przy ogniskach i znane są wśród turystów, którzy kochają góry. Stare Dobre Małżeństwo zachwyca muzyką podkreślającą sielankowy klimat, który wprowadzają dzięki delikatnej melodii oraz instrumentom takim jak gitara, harmonijka ustna, skrzypce i kontrabas. Publiczność, która przychodzi na koncerty zespołu pragnie za sprawą muzyki z czasów młodości przenieść się w czasie. Ich piosenki mają dla wiernej publiczności nie tylko ogromną wartość artystyczną, ale także charakter sentymentalny. Zespół ma na swoim koncie 22 płyty, z czego część z nich uzyskała status Złotej Płyty, natomiast kompilacje „Blues nocy bieszczadzkiej” i „Złota kolekcja: „U studni/Zgodliwość” uzyskały status Platynowych Płyt.
Raz Dwa Trzy
Zespół Raz Dwa Trzy to jeden z niewielu przykładów artystów, którzy potrafią połączyć rockowe brzmienie z jazzowa harmonią i nowoczesną poezją. Głębokie teksty z przesłaniem o często ironicznym charakterze to twórczość lidera i wokalisty Adama Nowaka. Zespół chętnie sięgał także do utworów literackich Wojciecha Młynarskiego i Agnieszki Osieckiej. Raz Dwa Trzy to zespół ze studenckim rodowodem. Dzięki odmienności brzmienia i poetyki zostali docenieni na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie, gdzie otrzymali nagrodę Grand Prix, po czym zostali zaproszeni do koncertu „Debiutów” na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Od początku swojej działalności stronili od mainstreamu. Ich działalność artystyczna wielokrotnie została wyróżniana prestiżowymi nagrodami, a płyty aż pięciokrotnie pokryły się platyną, w tym jedna podwójnie. Najpopularniejsza piosenka zespołu „Trudno nie wierzyć w nic” została w 2003 r. piosnką roku, tak samo jak cały album o tej samej nazwie, w kategorii „Album roku muzyka alternatywna”. Tytuł Albumu Roku uzyskał także krążek z 2008 roku pod tytułem „Młynarski”. Zespół Raz Dwa Trzy cieszy się dużą popularnością od trzydziestu lat swojej działalności. Artyści przez te lata wyrobili sobie opinię zespołu, który potrafi nawiązać wspaniały kontakt ze swoją publicznością podczas koncertów.
Michał Bajor
Michał Bajor to aktor i piosenkarz znany ze swojego charakterystycznego tembru głosu. Artysta zainteresował się gatunkiem muzyki o dużej wartości językowej, dlatego został wykonawcą piosenki aktorskiej i ballad. Początek kariery wokalnej jest powiązany z festiwalami piosenki. Wygrał na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze, gdzie brawurowo wykonał piosenkę „Siemionowna”, następnie został zaproszony do udziału w XIII Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie. Koncertował z orkiestrami Henryka Debicha i Stefana Rachonia. Pierwsza płyta „Michał Bajor Live” powstała w 1987 roku. Na scenie muzycznej współpracuje z kompozytorami takimi jak: Jarosław Kukulski, Włodzimierz Korcz, Piotr Rubik, Jerzy Satanowski i Marcin Nierubiec. Jako wykonawca poezji śpiewanej Michał Bajor śpiewa teksty największych poetów jak: Władysław Broniewski, Julian Tuwim, Wojciech Młynarski, Jonasz Kofta, a także sięga do twórczości Marka Grechuty. Artysta ma na swoim koncie 24 krążki, z czego wiele z nich uzyskało status Złotych oraz Platynowych Płyt. Michał Bajor został wyróżniony wieloma nagrodami i odznaczeniami. Otrzymał między innymi Srebrny medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Jako aktor znany jest najbardziej z doskonale odegranej roli Nerona w filmie Andrzeja Wajdy „Quo Vadis”. Michał Bajor bardzo dobrze odnalazł się w roli okrutnego cesarza Rzymu, który umiłował nad wszystko sztukę i swój własny głos.
Przemysław Gintrowski
Kompozytor i pieśniarz poezji śpiewanej zadebiutował w 1976 roku w warszawskiej Riwierze z piosenką „Epitafium dla Sergiusza Jesienina”. Artysta stworzył trio z Jackiem Kaczmarskim i Zbigniewem Łapińskim, które było autorem programu poetyckiego „Mury”. Tytułowa piosenka „Mury” stała się obok „Modlitwy o wschodzie słońca” nieformalnym hymnem Solidarności i symbolem walki z komunistycznym reżimem. Gintrowski razem z Jackiem Kaczmarskim wzięli udział w XIX Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, na którym otrzymali II miejsce za piosenkę „Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego”. Piosenki Przemysława Gintrowskiego opierały się przed wszystkim na tekstach Jacka Kaczmarskiego, Zbigniewa Herberta, Jerzego Czecha i Tadeusza Nowaka. Jego twórczość ma ogromne znaczenie dla polskiej muzyki, dlatego co roku jego piosenki są przypominane na Ogólnopolskim Przeglądzie Twórczości Przemysława Gintrowskiego w Kołobrzegu.
