Balet uznawany jest za sztukę elitarną. Aby dojść do poziomu zawodowego, potrzebne jest duże poświęcenie oraz długotrwała i systematyczna praca nad swoim ciałem. Celem tancerzy jest uzyskanie dużej siły mięśni, elastyczności i równocześnie niezwykłej delikatności. Balet nie jest jednak dyscypliną sportową, a sztuką i nie byłoby baletu bez muzyki, scenografii oraz choreografii, która ma opowiadać historię. Wynikiem połączenia tych elementów i wysiłków wszystkich zaangażowanych osób jest rodzaj widowiska teatralnego, którego głównym środkiem wyrazu jest taniec. Najwybitniejsi tancerze potrafią wyrazić emocje najdrobniejszym gestem. Sztukę baletową doceni każdy, kto jest wrażliwy na piękno. Co warto wiedzieć o balecie?
Spis treści
- Najsłynniejsze spektakle baletowe
- Jezioro Łabędzie
- Święto wiosny
- Zaczarowany Flet
- Dziadek do orzechów
- Śpiąca Królewna
- Don Kichot
- Romeo i Julia
- Historia baletu
Najsłynniejsze spektakle baletowe
Spektakle baletowe, które odniosły największy sukces są wystawiane, z niegasnącym powodzeniem, od ponad dwustu lat. Sama historia opowiadana tańcem i gestami nie budziłaby wśród widzów tak wielkich emocji, gdyby nie muzyka. To właśnie melodia i zróżnicowane brzmienie wielu instrumentów pozwala budować napięcie i wprowadzać widzów w określony nastrój. Wśród kompozytorów, którzy byli mistrzami w tej dziedzinie, trzeba wymienić Siergieja Prokofiewa, Piotra Czajkowskiego, Cesare’a Pugniego czy Igora Strawińskiego. Za największych mistrzów tańca baletowego, którzy zostali mianowani na dworze królewskim byli Jean-Baptiste Lully, Molier i Pierre Beauchamp. Ten ostatni ustalił kodyfikację pięciu pozycji, która stała się podstawą techniki baletowej. Każdy gest, ułożenie rąk, szyi, podskoki, piruety i kroki baletowe muszą być wykonywane według określonych zasad.
Jezioro Łabędzie
Ten spektakl uznawany jest za największy w historii baletu. Jednak ciekawe jest to, że nie od razu oczarował widzów. Pierwsza premiera libretta Władimira Biegiczewa i Wasilija Gelcera z muzyką Piotra Czajkowskiego, która miała miejsce w 1876 roku nie była udana. Dopiero w 1895 roku odbyła się premiera Petersburska z muzyką przerobioną przez Modesta Czajkowskiego, (brat zmarłego Piotra Czajkowskiego), w nowej redakcji muzycznej Riccarda Drigo, z wybitną choreografią Mariusa Petipy (akty I i III) i Lwa Iwanowa (akty II i IV), która zdobyła uznanie na całym świecie. Nowa odsłona spektaklu baletowego „Jezioro Łabędzie” stała się wzorem dla kolejnych pokoleń choreografów. Historia jest zaczerpnięta z niemieckiej legendy i opowiada o księciu, który zakochuje się w kobiecie będącej ofiarą klątwy. Każdego dnia przybierała ona postać łabędzia, a kobietą stawała się jedynie w nocy.
Święto wiosny
Święto Wiosny – obrazy z życia dawnej Rusi to dzieło muzyczne Igora Strawińskiego z choreografią Wacława Niżyńskiego z 1913 roku. Na początku XX wieku klasyczny schemat baletu zmienił się za sprawą Baletu Rosyjskiego, którego styl był uznawany za nowatorski. Dzieło wywołało w Paryżu spore emocje z powodu dynamiki, które odzwierciedlało nastroje społeczne tamtych czasów. Opowieść o pogańskim rosyjskim rytuale, przedstawiona z całą surowością i okrucieństwem i z muzyką, która rzuciła wyzwanie gustom epoki, wywołała największy skandal w historii muzyki. Tematyka sprawiła, że kompozytor wykorzystał nowe, nieznane do tej pory środki wyrazu. Strawiński opracował tylko zarys poszczególnych scen, pozostawiając choreografom swobodę interpretacji.
Zaczarowany Flet
Wiele osób pewnie jest zdziwionych tą pozycją, gdyż „Zaczarowany Flet” jest znany jako opera, którą w 1791 roku, tuż przed śmiercią skomponował Wolfgang Amadeusz Mozart. W 2000 roku opera została skonwertowana na taniec przez Maurice’a Béjarta, założyciela zespołu tanecznego Béjart Ballet w Lozannie. Od tamtego momentu zespół baletowy stał się wzorem dla środowiska baletowego. Dzieło opowiada historię mężczyzny, który ratując z opresji pewną damę, zajrzał w głąb siebie, dostrzegając błędy jakie popełnił w życiu. Postanawia więc poddać się próbom, które pozwolą mu dołączyć do młodej damy w jej królestwie. Magiczny flet ma mu pomóc przetrwać.
Dziadek do orzechów
To kolejne wielkie dzieło mistrza Piotra Czajkowskiego z 1892 roku. Oryginalna choreografia Mariusa Petipy stała się po premierze w Petersburgu światową sensacją. Muzyka i taniec zabierają nas do świata snu małej Klary, w którym zabawki ożywają. Tytułowy Dziadek do orzechów walczy z królem myszy. Po zwycięstwie Dziadek do orzechów zamienia się księcia, a Klara w księżniczkę i razem udają się do Krainy Słodyczy. Jest to typowo świąteczna historia i co roku w okresie Bożego Narodzenia jest jednym z najchętniej oglądanych spektakli baletowych. Romantyczny balet z magiczną scenerią oczarowuje zarówno młodszych, jak i starszych widzów.
Śpiąca Królewna
Premiera odbyła się 3 stycznia 1890 roku w Sankt Petersburgu. To pierwsze wspólne dzieło choreografa Mariusa Petipa i kompozytora Piotra Czajkowskiego, które spotkało się z bardzo miłym przyjęciem. Dwór królewski był zachwycony wykwintnymi dekoracjami i kunsztem tancerzy. Dzieło wykorzystuje motyw z francuskiej baśni o królewnie uśpionej na całe sto lat, którą może zbudzić jedynie pocałunek prawdziwej miłości. Jest to balet, który wymaga dużego nakładu środków i solistów. Role kobiece to aż kilkanaście solistek. Wbrew pozorom rola tytułowej Śpiącej Królewny – Aurory nie jest statyczna. Partie solowe Aurory uchodzą za bardzo wymagające pod kątem technicznym i kondycyjnym.
Don Kichot
„Don Kichot” to sztuka baletowa na motywach powieści Miguela de Cervantesa, zaprezentowana po raz pierwszy przez Balet Teatru Balszoj w 1869 roku. Muzyka wyszła z pod pióra Leona Minkusa, a libretto to dzieło Mariusa Petipy. Temat baletu to tęsknota za sprawiedliwością, o którą błędny rycerz Don Kichot chce walczyć we wszystkich swoich czynach. Baletowa wersja przygód szlachetnego rycerza z La Manchy jest pełna wdzięku i wirtuozerii z dużą dawką komizmu. Spektakl przenosi widzów do słonecznej Hiszpanii, gdzie błędny rycerz wraz z wiernym giermkiem Sancho Pansą ratuje piękną Dulcymeę przed wiatrakami. Nowa wersja spektaklu wyreżyserowana przez Aleksieja Fadeyecheva z Teatru Balszoj w 1999 roku obiegła największe sceny baletowe na całym świecie.
Romeo i Julia
Dzieło Szekspira doczekało się swojej wersji baletowej i stało się podstawą Opery Paryskiej. Dramat baletowy „Romeo i Julia” powstał w 1935 roku, a autorem muzyki jest Siergiej Prokofiew. Uznaje się, że jest to jedno z największych dzieł Prokofiewa. Wyróżnia się ono złożonością melodyczno-rytmiczną, co spotkało się z sceptycznym odbiorem. Melodia i rytm kompozycji są mniej teatralne, za to wierniej odwzorowują nastrój stworzony przez Szekspira w swoim dziele literackim. Pozwala to lepiej wczuć się w emocje towarzyszące kochankom z Werony.
Balet powstał na początku XV w. i ma swoje korzenie w renesansowych widowiskach dworskich złożonych z recytacji, śpiewu, muzyki, pantomimy i tańca, które były popularne we Włoszech. Za pierwsze widowisko baletowe uznaje się przedstawienie Bergonzio di Botta. Było to przygotowane dla dworu uroczyste interludium oparte na temacie wyprawy Jazona i Argonautów po złote runo, które zostało wystawione w 1489 roku w Tortonie z okazji ślubu księcia Mediolanu, Galeazzo Viscontiego z Izabellą Aragońską. Na dwór francuski balet zawitał prawie 100 lat później, dzięki Katarzynie Medycejskiej. Wystawiono tam wówczas „Komiczny Balet Królowej” w reżyserii Baltazarino di Belgioioso. „Komiczny” nie oznaczał jednak komediowy, lecz posiadający element dramatyczny.
Balet przybrał formę widowiska o treści mitologicznej między XVI a XVII wiekiem. W XVIII wieku powstała opera baletowa, w której partie mówione zostały wyparte przez śpiewane, natomiast główną uwagę przywiązywano do partii tanecznych wykonywanych przez zawodowych tancerzy. Rok 1661 był dla historii baletu zawodowego przełomowy. Wtedy właśnie Ludwik XIV założył Narodową Akademię Muzyki i Tańca, która dziś znana jest jako Balet Opery Narodowej w Paryżu. Sztuka baletowa przeszła od tej pory wiele reform. Dzięki działalności J.G. Noverre’a, który stworzył ballet d’action nastąpiło oderwanie się baletu od opery. S. Viganò i C. Blasis , reformatorzy z Włoch, ukształtowali podstawy stylu romantycznego.
Historia baletu
Pierwszy balet romantyczny pod tytułem Sylfilda stworzył w 1832 roku choreograf Filippo Taglioni. Największym dziełem tej epoki był najpiękniejszy balet romantyczny – Giselle. W XIX wieku dominował taniec kobiecy. Wtedy to, powstał wizerunek baleriny w zwiewnej sukni tańczącej en pointę czyli na czubkach palców. W tamtych czasach baletki nie były usztywniane, dlatego udawało im się ustać na palcach jedynie przez chwilę. Za największe primabaleriny epoki uznano Fanny Elssler, Marię Taglioni i Carlottę G, a za największego tancerza i choreofrafa J. Perott’a.
W drugiej połowie XIX w. nowym centrum sztuki baletowej stała się Rosja. Twórcami baletu rosyjskiego w tamtym okresie był Ch. Johanssen i M. Petipa, który tworzył tam balet-divetissement, czyli typ baletu o ściśle ustalonej budowie, podzielonej na numery taneczne i pantomimiczne, mające na celu eksponować wirtuozerię primabaleriny. Dobrymi przykładami są dzieła Piotra Czajkowskiego jak: Jezioro Łabędzie czy Śpiąca Królewna.
Na początku XX w I. Dunca odrzuciła skostniałe schematy techniki baletowej i klasycznego stroju na rzecz nowej muzyki i nieskrępowanego ruchu. Pod jej wpływem taniec klasyczny został zreformowany, a dokonał tego M. Fokin. Jego postulaty były realizowane głównie w Les Bellets Russes S Diagilewa. Najwybitniejszymi tancerzami epoki byli Matylda Krzesińska, Wacław Niżyński i Anna P.Pawłowa. Rozwój baletu współczesnego miał miejsce w drugiej połowie XX w. Zespoły baletu nowoczesnego funkcjonują w każdym wielkim mieście na całym świecie. Młodzi choreografowie mogą realizować swoje wizje artystyczne, czego owocem są przedstawienia, które są połączeniem baletu klasycznego, tańca towarzyskiego, tańca modern a nawet tańca akrobatycznego. Balet współczesny wygląda bardziej swobodnie i choć może wydawać się, że idzie za tym pogorszenie techniki, to tak na prawdę każdy elementów tańca baletowego wymaga dużych umiejętności i wielu godzin ćwiczeń.
