Spis treści
- Jak narodziła się pantomima?
- Mim, czyli kto?
- Jakie rodzaje pantomimy wyróżniamy?
- Gdzie można obejrzeć pantomimę?
- Nawiązania do pantomimy w kulturze
- Pantomima – podsumowanie
Pantomima to specyficzny rodzaj przedstawienia, w którym aktor operuje jedynie mową ciała. Nie uświadczymy tu dialogów ani śpiewu. Mim, bo tak nazywa się osoba zajmująca się pantomimą, w ogóle się nie odzywa. Na czym polega sztuka pantomimy i co jeszcze warto o niej wiedzieć?
Jak narodziła się pantomima?
Charakterystycznie ubrany mim z twarzą umalowaną białą farbą kojarzy się wielu osobom ze starszymi, francuskimi filmami. Jednak historia pantomimy sięga znacznie dalej, bo aż do czasów starożytnych. Nie narodziła się ona jako odrębny środek przekazu, a powoli oddzielała się od klasycznego teatru i tańca. Swój początek miała w antycznym teatrze greckim, jednak to Rzymianie szczególnie upodobali sobie mimów. Początkowo starożytna pantomima nie była całkowicie niema. Bazowała co prawda na wyrazistej gestykulacji i mimice, ale zawierała w sobie również elementy dialogu i śpiewu. Jak więc doszło do tego, że pantomima zamilkła całkowicie?
Bardziej współczesna nam pantomima zaczęła kształtować się w XVIII wieku we Francji (skojarzenie ze wstępu, wcale nie było więc nietrafione). Ówczesne teatry jarmarczne działały w duchu konwencji commedia dell’arte, która zakładała, że mimika i gestykulacja stanowią nadrzędny sposób przekazu informacji. Dialogi i śpiew spotykają się z nieprzekraczalną dla większości barierą językową, natomiast ruch i gest jest czytelny dla widza, niezależnie od jego narodowości. Wyciszeniu pantomimy sprzyjało również obowiązujące prawo, które zabraniało używania słowa teatrom, które nie posiadały stosownych zezwoleń.
Przełomowy moment w historii pantomimy to stworzenie tzw., mimu czystego. Jego twórcą jest Etienne Decroux. Oddzielił on sztukę pantomimy od tekstów literackich, które do tej pory miały mniejszy lub większy wpływ na kształt występów mimów. W XX wieku przeżywała ona ponowny rozkwit i powróciła na sceny, jako powiew świeżości w teatrze.
Mim, czyli kto?
Wspomniane wcześniej wyobrażenie mima, często powielane przez popkulturę, zazwyczaj bywa dalekie od prawdy. Mim to aktor zajmujący się pantomimą lub inaczej mimodramem. W swoich wystąpieniach opiera się nie na słowie, lecz na mowie ciała, gestykulacji i mimice. We współczesnej pantomimie polskiej określenie jest to coraz rzadziej używane. Powodem tego są zmiany, które stopniowo zachodzą w tej dziedzinie sztuki. Aktorzy pantomimy w swoich wystąpieniach coraz chętniej sięgają po inne środki przekazu, takie jak muzyka, taniec i słowo.
Jakie rodzaje pantomimy wyróżniamy?
Pantomima nie jest jednorodną sztuką. Chociaż kojarzy się głównie z komedią, mimowie w swoich performansach poruszają również poważne lub wzruszające tematy, które mają skłonić widza do refleksji i głębszych przemyśleń. Tego typu przedstawienia z racji na swój ton, cieszą się mniejszą popularnością, warto jednak chociaż raz wziąć w nich udział.
W zależności od liczby osób biorących udział w inscenizacji oraz od oprawy, wyróżnia się występy solowe oraz bardziej rozwinięte pantomimy, w których występuje cały zespół mimów. O ile samodzielne występy opierają się głównie na przedstawieniu postaci przez aktora, na jego gestach i mimice, o tyle spektakle grupowe są często okraszone muzycznym akompaniamentem, bardziej rozbudowaną scenografią oraz częściej pojawiają się tam kostiumy i rekwizyty.
Gdzie można obejrzeć pantomimę?
Pantomima bez wątpienia jest widowiskiem, na które warto się wybrać, chociaż raz w życiu. Profesjonalne widowiska odbywają się również w naszym kraju. Jednym z najprężniej działających ośrodków jest Wrocławski Teatr Pantomimy. Powstał on w 1956 roku i początkowo działał przy Teatrze Dramatycznym we Wrocławiu. Z czasem zyskał autonomię i do dziś zaprasza widzów na spotkanie z tą niesamowitą sztuką sceniczną. Wrocławski Teatr Pantomimy to nie tylko przedstawienia skierowane do dorosłych odbiorców sztuki. W repertuarze pojawiają się również propozycje dla najmłodszych widzów. Jest to więc doskonała propozycja, jeśli poszukujecie ciekawego pomysłu na rodzinne spędzanie czasu lub po prostu chcecie, aby Wasze dzieci rozwijały swoją wrażliwość na wiele różnych sposobów.
Jeśli nie mieszkacie w stolicy Dolnego Śląska, nic straconego. Kolejnym dużym ośrodkiem jest Warszawskie Centrum Pantomimy. Instytucja ta zajmuje się wspieraniem rozwoju teatru pantomimy. W ramach ich działalności organizowane są liczne szkolenia z uznanymi artystami oraz produkowane są spektakle.
Niektóre grupy artystyczne prowadzą również działalność wyjazdową. Warto więc śledzić lokalne informacje i wydarzenia, ponieważ istnieje szansa, że pantomima zawita również do Waszej miejscowości.
Ireneusz Krosny – pantomima komediowa
Mówiąc o pantomimie, wielu osobom z pewnością przychodzi na myśl postać Ireneusza Krosnego. To jeden z trzech artystów z Polski, który otrzymał prestiżową nagrodę The critic’s Choice. Krosny przez lata wypracował swój wyjątkowy styl – technikę poruszania się mima w grze komediowej. Jego ruchy można porównać do dykcji aktora – są w pełni zrozumiałe dla każdego odbiorcy. To, co wyróżnia Krosnego, to brak makijażu. Artysta nie maluje twarzy na biało – występuje w czarnym, neutralnym kostiumie. Mim kreuje etiudy, które w sposób ironiczny, a zarazem humorystyczny pokazują wydarzenia z życia wzięte. Niesamowitą grę Krosnego, można zobaczyć m.in. w jego nowym programie „Mowa ciała”.
Nawiązania do pantomimy w kulturze
Pantomima jest oddzielną formą sztuki, ale nawiązania do niej lub elementy samej pantomimy często pojawiają się w dziełach kultury, lub innych formach sztuki. Z oczywistych względów pewne podobieństwa znajdziemy w filmach z okresu kina niemego. Tego typu produkcje również bazowały na tym, co widz odbiera za pomocą zmysłu wzroku. Przesadzone, teatralne gesty i wyrazista mimika aktorów miały za zadanie zrekompensować brak dialogów.
Z dorobku sztuki pantomimy czerpie również cyrk. Klaun nie wydaje dźwięków i nie przemawia do publiczności. Jego przedstawienia bazują na zabawnej gestykulacji, charakterystycznym przebraniu i makijażu. Może to właśnie ta groteskowość sprawia, że wiele ludzi czuje nieuzasadniony lęk przed klaunami i unika ich jak ognia. Choć tego typu występy nie są pantomimą w czystej postaci, to jednak dla większości były one pierwszym spotkaniem z tym sposobem przekazu.
Miłośnicy literatury mogą kojarzyć nawiązanie do pantomimy, które pojawia się w książce Terrego Pratchetta „Świat Dysku”. Jedną z cech bohatera tego cyklu jest nieuzasadniony lęk przed mimami. Jest on intensywny do tego stopnia, że każdy pojawiający się w mieście mim, kończy swój żywot w jamie ze skorpionami, która opatrzona jest wymownym napisem „Naucz się słów”.
Pantomima – podsumowanie
Pantomima jest sztuką starszą, niż mogłoby się wydawać. Swoją historię rozpoczęła już w starożytności i przeżywała lepsze i gorsze okresy. Dzisiaj jest odrębną formą sztuki i coraz częściej wkrada się do mainstreamowych mediów. Pantomima to nie tylko komedia, to również sposób na poruszenie istotnych, często trudnych tematów, co ma skłonić widza do większej refleksji. Również na naszym podwórku działa kilka ośrodków, które zajmują się pantomimą i dbają o to, aby sztuka ta była cały czas żywa i trafiała do coraz szerszego grona odbiorców.
