Spis treści
- Krótka historia jazzu: z południa USA na cały świat
- Jazz w Polsce
- Najbardziej znane kluby jazzowe w Polsce
Jazz to wyjątkowy gatunek muzyki, który łączy w sobie wiele inspiracji z różnych regionów świata. Unikatowe brzmienie jazzowych wykonawców warto docenić w klubach, które skupiają fanów tego stylu. Zapraszamy na nasz przewodnik po polskich klubach jazzowych wraz z krótką historią gatunku.
Krótka historia jazzu: z południa USA na cały świat
Korzenie jazzu sięgają przełomu XIX i XX wieku. Od samego początku był to gatunek czerpiący inspiracje z licznych źródeł – przede wszystkim z muzyki zachodnioafrykańskiej i wczesnego bluesa, a także z religijnych hymnów. Za jego powstanie odpowiadają głównie czarnoskórzy artyści z południowych Stanów Zjednoczonych, a zwłaszcza z Nowego Orleanu, do dziś uważanego za stolicę jazzu. To miasto o unikatowej historii, która łączy wiele kultur: wystarczy wspomnieć, że jego terytorium było kontrolowane kolejno przez Francję, Hiszpanię, USA, niepodległą Luizjanę, Skonfederowane Stany Ameryki i ponownie przez USA. Efektem jest bardzo zróżnicowana populacja, czego wpływ widać w kulturze Nowego Orleanu na każdym kroku – ich podsumowaniem jest właśnie jazz.
Charakterystyczne cechy jazzu to w głównej mierze dość duża dowolność w tworzeniu muzyki, a także nacisk na improwizację. Warto zaznaczyć, że gatunek ten został rozwinięty przez potomków niewolników, którzy nie mieli dostępu do formalnej edukacji muzycznej. Z tego względu forma muzyczna jazzu jest bardzo swobodna i nie trzyma się ściśle określonych ram. Z uwagi na fakt, że gatunek ten znacznie odchodził od popularnych wcześniej rodzajów muzyki, szybko zdobył uznanie nie tylko w Nowym Orleanie, lecz także w innych częściach USA, a potem na całym świecie. Jedną z pierwszych jazzowych gwiazd był Louis Armstrong, którego utwory są odgrywane do dziś. Muzyka jazzowa dość szybko trafiła do Polski – pierwszy koncert odbył się w roku 1928 w Poznaniu.
Jazz w Polsce
Polski jazz ma dość burzliwą historię, naznaczoną przede wszystkim wpływem zmian politycznych. Choć w czasach przedwojennych gatunek ten miał się całkiem dobrze i szybko zdobywał popularność, w pierwszych latach PRL-u został uznany za zagrożenie dla nowej władzy. Od 1949 do 1956 roku jazz nie był grany w radiu i na oficjalnych wydarzeniach – wykonawcy musieli zatem przenieść się do klubów ukrywanych w piwnicach. Miało to jednak efekt zupełnie odwrotny do zamierzonego i doprowadziło do wzrostu zainteresowania jazzem, zwłaszcza wśród młodszych osób. Co ciekawe, wiele klubów do dziś w pewien sposób nawiązuje do tego okresu – spora część jazzowych lokali nadal znajduje się właśnie w klimatycznych piwnicach.
Najbardziej znane kluby jazzowe w Polsce
W polskich miastach można znaleźć wiele interesujących miejsc dla miłośników jazzu. Historia wielu z nich sięga lat 50. XX wieku, a na ich scenach pojawiali się liczni znani wykonawcy z Polski i innych krajów. Oto nasza lista najciekawszych propozycji dla fanów tej muzyki.
Honorowa wzmianka: dawny klub YMCA w Warszawie
Wycieczkę po klubach warto zacząć od kolebki polskiej sceny jazzowej. Tuż po wojnie, w roku 1946, jedna z legendarnych postaci tego gatunku – Leopold Tyrmand – założył Jazz Club Polska YMCA, który znajdował się przy ul. Konopnickiej 6. Lokal został jednak szybko zdelegalizowany i przestał funkcjonować już po 2 latach, ale to nie przeszkodziło w popularyzacji jazzu w naszym kraju. Niewiele później podobne kluby zaczęły powstawać w innych miastach – początkowo w tajemnicy, a później już jawnie. Budynek przy ul. Konopnickiej 6 od tego czasu zmienił swoją funkcję i obecnie mieści głównie lokale biznesowe, ale nadal pozostaje niezwykle ważnym punktem dla historii polskiego jazzu.
Piwnica Pod Baranami w Krakowie
Obok stolicy Polski jednym z najważniejszych miast dla rozwoju tego gatunku w Polsce był Kraków. W samym centrum Grodu Kraka do dziś funkcjonuje popularny klub Piwnica Pod Baranami, otwarty w 1956 roku – tuż po ponownej „legalizacji” jazzu. Lokal ten stanowi miejsce zarówno do wykonywania muzyki jazzowej, jak i innych gatunków, a także występów kabaretowych. Jego nazwa wywodzi się natomiast od charakterystycznych głów baranów, które przyozdabiają fasadę obok wejścia do klubu.
Na przestrzeni lat w Piwnicy Pod Baranami występowali artyści tacy jak Krzysztof Komeda, Andrzej Kurylewicz, Tomasz Stańko czy Dorota Miśkiewicz. Swoje początki miał tutaj również Letni Festiwal Jazzowy w Krakowie, który obecnie działa pod nazwą Summer Jazz Festival i obejmuje występy nawet na Rynku Głównym. Warto zaznaczyć, że jest to największy festiwal jazzowy na świecie – od skromnych początków w Piwnicy Pod Baranami wydarzenie urosło do rangi obowiązkowej pozycji dla miłośników tego gatunku, a w jego ramach odbywa się corocznie ponad 100 koncertów. Wiele z nich nadal jest granych właśnie w tym lokalu. Entuzjaści jazzu mogą uczestniczyć również w cotygodniowych spotkaniach Jazz Clubu pod Baranami pod przewodnictwem puzonisty Marka Michalaka.
Warszawska Stodoła
Klub Stodoła do dziś jest jednym z najpopularniejszych miejsc na koncerty w stolicy. Obecnie można tutaj posłuchać przeróżnych gatunków muzyki – od metalu, przez rock i rap, aż po muzykę klasyczną. Jego korzenie są jednak ugruntowane właśnie w jazzie, który zainspirował założycieli do otwarcia klubu w roku 1956.
Co ciekawe, jego pierwsza siedziba znajdowała się w zupełnie innym miejscu niż obecnie. Był to skromny barak ulokowany przy ul. Emilii Plater – jego wygląd był źródłem nazwy „Stodoła”. Od samego początku w klubie odbywały się regularne jam sessions, czyli sesje improwizacyjne łączące różnych muzyków bez planu odgrywania konkretnych utworów. Już po 5 latach klub przeniósł się na ul. Trębacką. Nowy budynek został rozebrany w 1965, a kolejną siedzibą miał być lokal przy ul. Wspólnej, jednak niedługo po otwarciu został on zniszczony wskutek pożaru. Następnym etapem burzliwej historii tego klubu była działalność przy ul. Nowowiejskiej, aż w końcu w 1972 Stodoła przeniosła się do lokalu przy ul. Batorego 10, gdzie pozostaje do dziś. Przez cały ten czas nie zatracono jednak duszy tego klubu, który od początku działania gościł największe gwiazdy polskiej i międzynarodowej sceny jazzowej, a także przedstawicieli innych gatunków. Na jego scenie grały m.in. zespoły Stodoła Big Band, Gold Washboard i Hagaw, jak również artyści tacy jak Bob Dylan, Buddy Guy czy Morrissey.
Stodoła była też początkowym miejscem festiwalu Jazz Jamboree, który po kilku latach przeniósł się do Filharmonii Narodowej, a następnie do Sali Kongresowej.
Blue Note w Poznaniu – jazz w nowym stylu
Historia tego klubu jest znacznie krótsza niż poprzednich opisywanych miejsc, ponieważ Blue Note został założony w 1998 roku. Mimo tego klub umiejscowiony w Poznaniu szybko zdobył uznanie miłośników muzyki jazzowej. Grały tutaj największe sławy zarówno polskiego, jak i zagranicznego jazzu, w tym Dave Holland, Kenny Garrett, Ravi Coltrane, Dorota Miśkiewicz, Marek Napiórkowski i wiele, wiele więcej. Jednocześnie klub nie zamyka się na inne gatunki, chętnie przyjmując również muzyków wykonujących hip-hop, reggae, muzykę folkową czy rocka. Lokal mieści się w samym centrum miasta, w dawnej kotłowni poznańskiego zamku.
W ostatnich latach klub przechodził długi remont, podczas którego liczba występów była znacznie ograniczona. Od września 2023 roku Blue Note wrócił jednak do regularnego koncertowania – do repertuaru powróciły ponadto Klasyczne Czwartki, czyli cotygodniowe spotkania ze starszymi utworami rapowymi i R&B, jak również jazzowe sesje otwarte. Co więcej, od końcówki ubiegłego roku funkcjonuje tutaj Blue Note Orchestra utworzona przez niezwykle uzdolnionego poznańskiego gitarzystę Piotra Scholza. Jest to pierwsza profesjonalna orkiestra jazzowa w Polsce, która już rozpoczęła sesję koncertów nie tylko w Poznaniu, lecz także w innych częściach kraju.
Pod Jaszczurami – Kraków
Na koniec warto jeszcze raz zajrzeć do Krakowa – ponownie znajdujemy się tuż przy rynku. Po jego wschodniej stronie znajduje się bowiem kultowy już klub Pod Jaszczurami, który rozpoczął swoją działalność w roku 1960. Od początku było to głównie miejsce spotkań studentów i artystów – klimat ten bardzo mocno czuć do dziś. To obowiązkowy punkt dla wszystkich polskich fanów jazzu.
Warto zaznaczyć, że na scenie klubu Pod Jaszczurami występowały nie tylko gwiazdy jazzu, lecz także wielu innych gatunków. Lokal ten gościł chociażby Andrzeja Zauchę, Marylę Rodowicz, Grzegorza Turnaua, Zbigniewa Wodeckiego czy Jarosława Śmietanę. Odbywają się tutaj również: Salony Polityczne z udziałem najważniejszych polskich polityków; Spotkania z Mistrzem, w których uczestniczą gwiazdy sportu, nauki, teatru i muzyki; imprezy studenckie, juwenalia i wiele, wiele więcej. Klub znajdujący się w samym centrum Krakowa nieustannie tętni życiem i ma sporo do zaoferowania miłośnikom sztuki i rozrywki w praktycznie każdej postaci.
