Spis treści
- Taniec w prehistorii
- Starożytność – taniec w uroczystościach kulturowych i religijnych
- Taniec w średniowieczu
- Renesans: początek baletu i wielu innych stylów tańca
- Dworski balet i menuet, czyli taniec w baroku
- Taniec w epoce klasycyzmu i romantyzmu
- XX wiek: tango, fokstrot, one-step i wiele więcej
Taniec to jedna z podstawowych form ekspresji artystycznej, która towarzyszy nam prawdopodobnie już od prehistorii. Na przestrzeni dziejów jednak zarówno style, jak i znaczenie tańca ulegały ogromnym zmianom – przedstawiamy krótki opis roli tańca w historii.
Taniec w prehistorii
Określenie konkretnych terminów i przyczyn zmian społecznych w prehistorii jest niezwykle trudne. Mimo tego historycy są zgodni, że taniec towarzyszy nam w zasadzie od początku gatunku ludzkiego – taka opinia jest motywowana chociażby podobnymi zachowaniami u małp, jak również uwarunkowaniami ludzkiego ciała, które doskonale pasują do tańca (mowa zarówno o możliwościach różnych płynnych ruchów, jak i o rytmie np. serca i płuc). Niezbitym dowodem na obecność tańca w prehistorii są malowidła naskalne. W jaskiniach przedstawiane są sceny, które najprawdopodobniej ukazują tańce myśliwskie i wojenne, mające przynieść powodzenie na polowaniach i w podbojach.
Wczesne formy tańca najprawdopodobniej ewoluowały wraz z powstawaniem prostej muzyki, opartej na dźwiękach wydawanych bez instrumentów – okrzykach, klaskaniu czy uderzeniach w różne części ciała. Mogły one przypominać ruchy zwierząt lub podkreślać cechy fizyczne, by przyciągnąć przeciwną płeć, podobnie jak w przypadku tańców godowych u wielu gatunków zwierząt.
Starożytność – taniec w uroczystościach kulturowych i religijnych
Wraz z rozwojem społeczeństwa stopniowo rosła także rola tańca – wraz z muzyką, która początkowo miała formę perkusyjną, a później nabierała coraz bardziej złożonych melodii. Co ciekawe, taniec jest obecny w niemal każdej kulturze: od Azji Wschodniej, przez Bliski Wschód, aż po Europę, a nawet społeczeństwa rodowitych mieszkańców Ameryki. Nie wszystkie grupy traktowały taniec jednakowo: podczas gdy na Dalekim Wschodzie był on kluczowym elementem obrzędów religijnych, przykładowo Rzymianie uznawali go głównie za rozrywkę.
Taniec w średniowieczu
Średniowiecze to bardzo ciekawy okres dla historii tańca, zwłaszcza w Europie. W tym czasie zderzały się ze sobą różne wpływy, obejmujące m.in. chrześcijaństwo, kulturę rzymską i grecką, a także tańce wywodzące się z pogańskich religii. Spore znaczenie w tym okresie miały tańce rycerskie, które kładły spory nacisk na elegancję ruchów, widoczny również w późniejszych etapach rozwoju tego obszaru sztuki.
Manie taneczne
Od XIV do XVII wieku w Europie odnotowano kilka przypadków tzw. manii tanecznych, czyli zjawisk społecznych polegających na… niekontrolowanym, grupowym tańcu. Liczba tańczących mogła wynosić nawet kilkaset osób, a dokładne przyczyny do dzisiaj pozostają nieznane. Historycy dopatrują się powodów m.in. w zatruciach sporyszem, rytuałach religijnych czy w wysokim poziomie stresu związanym z niekorzystną sytuacją materialną w wielu regionach Europy. Jest to jeden z najbardziej znanych przykładów zbiorowych chorób psychogenicznych. Najszerzej opisywane przypadki miały miejsce w roku 1374 i roku 1518.
Renesans: początek baletu i wielu innych stylów tańca
Po okresie średniowiecza nastąpił okres szybkiego rozkwitu tańca w Europie, który zdobywał coraz większe znaczenie w społeczeństwie. W tym czasie powstało wiele stylów tańca, które są uprawiane do dziś – mowa chociażby o balecie, który wywodzi się z renesansowych występów karnawałowych we Włoszech. Taniec stał się wtedy nieodzowną częścią ceremonii dworskich i wydarzeń kulturowych, jednocześnie stale zajmując ważną pozycję w społeczności chłopskiej, gdzie dominowały mniej zorganizowane style.
Dworski balet i menuet, czyli taniec w baroku
Barok przyniósł przede wszystkim dalszy rozwój baletu, który urósł do rangi wydarzenia artystycznego godniejszego najbogatszych zamków i dworów w Europie. Choreografia stała się bardziej skomplikowana, a wymagania co do zdolności technicznych tancerzy stale rosły. Ten rodzaj baletu przekształcił się później w balet teatralny i klasyczny, którego najbardziej znanym przykładem jest XIX-wieczne „Jezioro łabędzie”.
W okresie baroku rozwinął się również tańczony parami menuet o umiarkowanym tempie i trójdzielnym metrum, nazywany „tańcem królewskim”. Był to jeden z najpopularniejszych rodzajów tańca w XVII i XVIII wieku.
Taniec w epoce klasycyzmu i romantyzmu
Kolejne dekady przyniosły przede wszystkim stopniowy rozwój istniejących już form tańca, dostosowywany do aktualnych trendów. Oprawa sceniczna stała się znacznie bogatsza, zwracano przy tym jeszcze większą uwagę na formę i precyzję ruchów. Znaczenie tańca w tym okresie idealnie obrazuje określenie „tańczący kongres”, używane w odniesieniu do kongresu wiedeńskiego z lat 1814–1815 – jednej z najważniejszych międzynarodowych konferencji XIX wieku, podczas której podejmowano liczne decyzje dotyczące przyszłości Europy i świata. Z uwagi na fakt, że kongres obfitował w różnego rodzaju bale, które według niektórych wręcz przeszkadzały w negocjacjach, zyskał on właśnie to miano.
XX wiek: tango, fokstrot, one-step i wiele więcej
Podobnie jak w innych obszarach kultury, XX wiek przyniósł znaczne upowszechnienie tańca i powstanie nowych, bardziej dynamicznych form ekspresji. Wiele gatunków opracowanych w ostatnim stuleciu odchodzi od sztywnych zasad tańca barokowego czy klasycznego, kładąc zamiast tego większy nacisk na emocje. Idealnym przykładem jest niezwykle popularne tango, które powstało jeszcze pod koniec XIX wieku w Argentynie i Urugwaju. Kolejne interesujące formy tańca to m.in. fokstrot i one-step. Pod koniec XX wieku pojawiły się również gatunki wywodzące się z muzyki hip-hopowej, takie jak breakdance.
Zarówno starsze, jak i nowsze formy tańca można oglądać w wielu obiektach kulturowych na terenie całej Polski. Jednym z przykładów jest Polski Teatr Tańca w Poznaniu, który regularnie stanowi miejsce interesujących wydarzeń związanych z tą formą sztuki. Ciekawym pomysłem może być również wizyta w filharmoniach w największych miastach, gdzie można podziwiać m.in. balet w różnych wydaniach. Warto także obserwować dalszy rozwój tańca – to obszar sztuki, który towarzyszy nam od prehistorii i stale zaskakuje nowymi pomysłami.
